گربه ،حیوانی مقدس برای مصریان باستان

گربه مقدس ترین حیوان،در میان همه ی حیوانات مقدس مصر باستان بود.در حالی که اکثر حیوانات تنها در بخش های خاصی از سرزمین مصر مورد تقدیس و پرستش قرار می گرفتند،گربه برای تمام رعایای فرعون مقدس محسوب می شد.

هرودوت نوشته است:اگر خانه ی یک مصری آتش بگیرد،صاحبخانه قبل از نجات گربه های خود،به فکر اطفای حریق نیست.و اگر گربه کسی بمیرد،صاحب آن به نشانه ی عزا مو های خود را کوتاه می کند.اگر کسی-به عمد یا غیر عمد-گربه ای را به قتل برساند،مجازات او مرگ است.دیودور خود شاهد اعدام یک شهروند رومی بدبخت بود که به جرم قتل یک گربه،به دار آویخته شد.دیودور نوشته است با وجودی که حکومت مصر به خاطر ترس از رومی ها تمام تلاش خود را برای نجات این شهروند رومی به کار گرفت،نتوانست در برابر خشم مردم و خواسته ی کاهنان کاری را از پیش برد.لاشه ی گربه ها مومیایی و سپس به خاک سپرده می شد.تعداد بی شماری از گربه های مومیایی شده را می توان در اکثر موزه های جهان مشاهده کرد.

فانس فرمانده ی یونانی گارد سلطنتی در مصر (در دوره سلطنت پزامتیک اول)در خانه اش موش های زیادی وجود داشت. برای چاره کردن این مشکل،یکی از سربازانش به فانس دو گربه فروخت.در مدت کوتاهی فانس از دست موش ها آسوده شد.پس از مدتی برای انجام یکی از ماموریت ها از شهر خارج شد،پس از دو سال که به خانه ی قدیمی خود رسید هیچ اثری از موش ها وجود نداشت،اما در عوض لشکری از گربه ها خانه را به تصرف در آورده و امان ساکنین آن را بریده بود.معلوم شد آن یک زوج گربه طی دو سال غیبت فانس،طی چندین بار تولید مثل،لشکری مرکب از28 توله ی بزرگ و کوچک تولید کرده بودند.فانس هر چه تلاش کرد آن خیل عظیم را از خانه فراری دهد نتوانست.در مصر هر ساله به هنگام جشن«بوباستیس»همه می توانستند،گربه های مزاحم و اضافی را به معبد«پاخت»یعنی همان الهه که سرش به گربه می ماند،تحویل دهند.کاهنان معبد ظاهرا از گربه ها مراقبت می کردند،اما هرگاه تعداد حیوانات از تعداد معینی بیشتر می شد،کاهنان آن ها را در خفا از بین می بردند.

اما مسافرت از ممفیس به معبد پاخت مدت زمان زیادی طول می کشید و با جشن بوساتیس تقارن نداشت. به خصوص این که در آن زمان خیل عظیم گربه ها به چهل رسیده بود.فانس به برده ی پیر خود موس«یک نام رایج یونانی به معنای موش»که به او وفادار بود و مادرزاد یک ضد گربه بود، دستور داد که گربه ها را شبانه بکشد ولاشه ی آن ها را در آب رودخانه نیل غرق کند اما از طالع بد فانس و موس،موس را در هنگام غرق کردن لاشه ی گربه ها در آب نیل دستگیر شد و هنگامی که در کیسه باز شد و لاشه ی گربه ها نمایان شد مردم به قصد کشتن موس او را به باد مشت و لگد گرفتند و اگر دستور کاهن اعظم معبد پتاه نبود در همان دقایق نخست آن برده ی بیچاره کشته می شد.کاهن اعظم که نسبت به فانس نظر خوبی نداشت با شکنجه موس بیچاره را وادار به اقرار کرد که فانس به او دستور انجام این کار را داده است.موس و فانس یونانی قاطعانه و بدون هیچ گونه مراعاتی به اعدام محکوم شدند و موس به دو جرم محکوم شد ابتدا کشتن گربه ها و سپس آلوده ساختن رود نیل به لاشه ی آن حیوانات مقدس و فانس بیچاره را هم در مجموع به بیست و چهار گناه کبیره محکوم کردند.

موس در همان روز نخست اعدام شد اما دستور اعدام فانس به دست فرعون«که دوست و یاور فانس بود» به تعویق افتاد.

به فانس خبر رسید که سربازان وفادار او علیه فرعون و کاهن اعظم شوریده اند و در خواست آزغدی او را دارند .کاهن مجبور شد که فانس یونانی را به درخواست چهار هزار سرباز و فرعون آزاد کند اما به او اخطار کرد که باید در مدت یک هفته مصر را برای همیشه ترک کند.

فانس یکی از نمونه های نادری است که از مرگ به ارتکاب قتل گربه جان سالم به در برد و اکثریت کسانی که این جرم را در مصر باستان انجام می دادند همانند موس اعدام و گاهی سنگسار می شدند.

مجسمه ی ایزدبانو باستت در موزه ی لوور

تندیسی از باستت در موزه ی سنکنبرگ