چهار و چهارشنبه

بر روی چهار و چهارشنبه، پژوهش هایی انجام گرفته چه آنکه عدد چهار، اصل و ریشه حیات تلقی شده است؛ چهار، نمایانگر چهار عنصر (باد، خاک، آب و آتش) می باشد که عامل ایجاد طبیعت هستند. پس نخستین چهارشنبه اسفند به باد تعلق دارد، دومین چهارشنبه به خاک، سومین چهارشنبه به آب و بالاخره چهارمین چهار شنبه را مخصوص آتش دانسته اند.

با توجه به اهمیت چهار عنصر و همچنین اهمیت آتش در واقع چهار شنبه سوری می تواند، تداخل اهمیت چهار و عنصر آتش باشد.

چهار یکی از کامل ترین ارقام است . چهار یعنی کلیت، تمامیت، زمین، نظم و عقل. چهار نشان دهنده چهار جهت اصلی، چهار فصل سال، بازوان صلیب، چهار عنصر، چهار ستون عالم، چهار منزل قمر، چهار مزاج، چهار رود بهشت و ... است.

از دور ترین اعصار، حتی اعصار نزدیک به پیش از تاریخ، از عدد چهار برای نشان دادن آنچه مستحکم، ملموس و محسوس است، استفاده می شد. چهار نمادی است از دنیای ساکن و سازمان یافته که  حرکت در آن، از نقطه ای ساکن آغاز می گردد و با رفتن به چهار سوی اصلی، صلیب یا مربع را می سازد.

در متون کهن (پیش از اسلام) هیچ اشاره ای به چهارشنبه سوری نشده است؛ کهن ترین و البته نخستین کتابی که در آن به آتش افروزی اشاره شد، کتاب «تاریخ بخارا» نوشته ابوبکر محمد جعفر نرشحی می باشد. در این کتاب هم تنها به آتش افروزی در زمانی که هنوز سال تمام نشده (پیش از نوروز) و همچنین شب سوری اشاره شده است. بنابراین نوشته ها می توان به یقین گفت این مراسم آتش افروزی حداقل در ابتدا به نام چهارشنبه سوری نبوده است. در متون کهن از رسم چهارشنبه سوری به عنوان «عادت قدیم» یاد کرده اند و در واقع چهارشنبه سوری را می توان شکل دگرگون شده گاهنبار همسپتدیم به شمار آورد که تحت تاثیر عواملی (از جمله سیطره اعراب) امروزه در غروب آخرین سه شنبه سال برگزار می شود.

سور به معنای آیین های شادمانی می باشد و این واژه در دهه های اخیر این معنا را به خود گرفته است در حالی که سور (با تلفظی متفاوت و نزدیک به سوور) در زبان پهلوی به معنای سرخ بوده و امروزه کردها از هر دو واژه با تلفظ های متفاوت کماکان استفاده می کنند.

در برخی نواحی اروپایی مثل رومانی و بلغارستان نیز در نزدیکی بهار، مراسمی برای سوزاندن اشیای غیر لازم برگزار می شود.