اندرزنامه ها در دوره ساسانیان

اندرزنامه ها از گروه ادبیات شفاهی اند که از نسلی به نسلی همراه با دگرگونی هایی منتقل شده اند.از دیر باز در ایران،نقل سخنان حکمت آمیز درباره ی شیوه ی زندگی و تدبیر امور کشور،به صورت جملات قصار مرسوم بود. در دوران ساسانیان نیز یک رشته کارنامه ها و آیین نامه ها و پند نامه ها و اندرز نامه ها و داستان هایی پرداخته شد که شامل فلسفه ی علمی دقیق و جالبی به نام هندرچ بود.با فلسفه ی علمی در این دوران فرزانگی  در این سرزمین پدیدار می شوند.بدین سان،داستان های حماسی و غنایی بسیاری نوشته می شود و زندگی معنوی و فرهنگی ویژه ای گسترش می یابد.

یادگار بزرگمهر اندرزنامه ای از بزرگمهر بختگان،وزیر دانا ی انوشیروان است.برخی از اندرز های این مجموعه،از گونه ی اندرز های اخلاقی تجربی و برخی از گونه ی اندرز های دینی زرشتی است.این اندرزنامه در دوران اسلامی نیز از شهرت و اهمیت ویژه ای برخوردار بود.

ترجمه ی بیش تر بخش های آن به عربی در جاویدان خرد اثر  ابن مسکویه آمده و فردوسی نیز آن را به نظم کشیده است.

متن های بسیاری در قالب اندرزنامه از این دوران به جای مانده است.داستان مینوی خرد از جهت در بر داشتن اندرز بسیار و توجه ویژه به خرد می توان در گروه اندرزنامه ها به شمار آورد.

در اندرزنامه ها کم تر نفوذ غیر ایرانی دیده می شود،اما در مورد صفات خوب و بد که اصطلاحا برادران دروغین نامیده می شوند،می توان تاثیر فلسفه ی یونانی را مشاهده کرد.به نظر می آید بحث برادران دروغین از کتاب ارسطو گرفته شده است.

اصل اندرزنامه های سیاسی یا آیین کشور داری باقی نمانده است و اکنون ترجمه ی فارسی و عربی آن را در دست داریم.

کتاب کارنامه ی اردشیر پاپکان باز مانده ی یکی از کهنه ترین متن های پهلوی است که پس از تاراج کتاب های پیش از اسلام ایران،هنوز در دست مانده است.البته هر کس که با شاهنامه ی فردوسی سر و کار داشته است کم و بیش از موضوع این کتب آگاه است.موضوع این داستان،گزارشی از دوره ی پادشاهی اردشیر پاپکان است.این داستان،قطعه ی ادبی شیرین و دلچسبی است که با زبان ادبی ساده و گیرنده ای به رشته ی نگارش در آمده است و باید گفت که نظیر آن در ادبیات فارسی تا کنون دیده نشده است.

در این کتاب،زندگی پهلوانان با احساسات و ضعف های انسانی،بدون شاخ و برگ،بیان می شود.حوادث به قدری طبیعی است که خواننده به دشواری می تواند شک و تردید به خود راه بدهد.این گونه نگارش در کتب ادبی قدیمی سابقه نداشته است.این کتاب بدون شک از ادبیات دوره ی ساسانی به شمار می رود و قطعا پس از سرنگونی یزدگرد یا در دوره ی اسلامی تنظیم شده است.

کارنامه ی اردشیر پاپکان از پهلوی به عربی ترجمه شده است. این اثر در میان نویسندگان دوره ی اسلامی مشهور بوده است.