در جوامع نخستین،زن وظایف بسیار مهمی داشت.آیین پرستش مادر-ایزد در میان ملت های گوناگون دنیای باستان،کهن ترین سنت و باور دینی بود.تندیس مادر-ایزد،با سینه و شکم بزرگ تماد باروری بود.در سرزمین ایران باستان نیز پرستش مادر-ایزد رواج داشت.آناهیتا نخستین ایزد-مادر است.
سنجاق مفرغی یافته شده در لرستان،مربوط به هزاره ی دوم پیش از میلاد،نشانی از وجود ایزد بانو آناهیتا در آن دوره است.این سنجاق،صفحه ی بزرگی است که در مرکز آن سری برجسته قرار دارد.این نقش ،تصویر ایزد بانوی اقوام آسیایی است که آن را در گستره ای از آسیای صغیر گرفته تا شوش می پرستیدند.این گونه آثار در نقاط گوناگون سرزمین ایران کشف شده است.
اردیسو آناهیتا،ایزد بانوی باروری و آب های جهان،با نام های ناهید،آناهید و آناهیت نیز خوانده شده است.نام آناهیتا را نخستین بار در کتیبه های اردشیر دوم هخامنشی در همدان و شوش می بینیم.این نام پس از اهوره مزدا و پیش از نام ایزد مهر«میترا»نقش شده که نشانگر جایگاه بالای اوست.
پس از آن،ایزد آناهیتا چون ایزد مهر به دین زردشتی راه یافت.زیرا دو ایزد مهر و آناهیتا در فکر و باور و اندیشه مردم سرزمین ما جایگاه ویژه ای داشتند.بدین سان،مغ های زردشتی توانستند این دو ایزد را به راحتی کنار نهند.آن گاه سرود های شکوهمندی در ستایش دو ایزد مهر و آناهیتا ساخته و در اوستا ی نو ثبت شد.